Ensemble Corona over oude muziek

Door: Bas Roetman

Vanwaar jullie grote liefde voor de muziek uit de late Middeleeuwen en de Renaissance?
Heleen: ‘Iets in die muziek geeft mij gewoon een gezond gevoel, een gevoel van bijna fysiek welbevinden. Moderne muziek vind ik soms ook prachtig, maar ik keer toch altijd weer terug naar dat oergevoel. Ook bij ons publiek brengt die muziek iets teweeg. Laatst hoorden we van iemand die eigenlijk alleen maar naar heavy-metal luistert en tijdens ons concert toch een paar keer een traantje moest wegpinken. Als we de ontroering teweeg kunnen brengen, dan hebben we ons doel bereikt.’

Margo: ‘De muziek uit onze periode is voor een deel ook nog bewerkelijk. De uitvoeringspraktijk staat niet vast en dat maakt het ook heel spannend en leuk. Latere componisten geven strak aan hoe een stuk uitgevoerd moet worden, maar dat was bij de oude muziek nog niet het geval. Je moet heel veel zelf invullen. Zelfs de bezetting is vrij om te bepalen.’

Hoeveel waarde hechten jullie aan een zo authentiek mogelijke uitvoeringspraktijk?
Valeria: ‘Tot de jaren zestig werd Bach en muziek van vóór die tijd gespeeld vanuit een romantisch perspectief, met moderne instrumenten die niet bij de tijd pasten. In de jaren zestig startte echter een beweging om terug te gaan naar een zo authentiek mogelijke uitvoeringspraktijk. Dat is ook de basis waaruit wij werken.’

Margo: ‘Nu is het gelukkig allemaal wat luchtiger geworden. Zowel wijzelf als het publiek heeft de muziek van Schönberg gehoord, en van de Beatles en Frank Zappa. We doen ons best om muziek te maken voor het hedendaagse publiek in plaats van dat we star vasthouden aan de ‘juiste’ uitvoeringspraktijk. Dat de muziek bij de luisteraars binnenkomt, dat is het belangrijkste.’

Hoe maken jullie bij jullie concerten gebruik van geschiedenis?
Heleen: ‘We omlijsten onze muziek met tekstfragmenten uit de betreffende periode. Dit kunnen dagboekfragmenten zijn, of een stuk uit een roman, of een mooi gedicht. Voor het publiek wordt het zo heel persoonlijk, en we merken tijdens onze concerten dat het publiek het zeer waardeert. Als je te veel uitleg geeft stap je uit de muziek, maar als je een stuk tekst geeft blijf je in de sfeer die de muziek oproept.’

Was muziek voor iedereen toegankelijk, of was het meer iets voor de hogere sociale klassen?
Margo: ‘Uiteraard werd overal gezongen en in de kroegen werd ook met instrumenten muziek gemaakt ter verhoging van de feestvreugde. Daarnaast waren er stadsmusici die muziek letterlijk hoog van de toren bliezen en optochten begeleidden. Muziek was ook altijd een vast onderdeel van de kerkdienst. Voor gewone mensen was er dus genoeg muziek om van te genieten. Bepaalde soorten muziek waren echter alleen weggelegd voor de hogere klassen.’

Heleen: ‘Dat de muziek überhaupt is genoteerd is natuurlijk al heel bijzonder. Muziek noteren was alleen weggelegd voor de rijken. Alleen zij konden iemand betalen die alle noten opschreef, dat kostte immers handenvol geld. Bijna niemand kon lezen. De mensen die muziekmanuscripten lazen en daarmee raad wisten, waren bijna een soort wetenschappers.’

Tegenwoordig is muziek overal in de publieke ruimte aanwezig. Daarnaast is via internet vrijwel alle muziek binnen handbereik. Dat was in de Middeleeuwen en de Renaissance wel anders. Bood muziek toen een andere ervaring dan nu?
Margo: ‘Het is alleen al bijzonder om te bedenken dat muziek alleen maar daar aanwezig was waar live gespeeld en gezongen werd. Het was één keer en daarna was het weer weg. Muziek had altijd een concrete functie zoals in een kerkdienst, om op te dansen of te zingen, ter omlijsting van een processie of in een oorlog. Ons idee van een concert, waar mensen naartoe gaan om speciaal naar die en die stukken te luisteren, moet mensen uit de Middeleeuwen en de Renaissance heel vreemd hebben voorgekomen.’

Waar zijn jullie binnenkort te beluisteren?
Heleen: ‘In januari geven we een Spaans programma, samen met Vocaal Ensemble Larynx. We spelen en zingen prachtige Spaanse liederen. Het wordt een muzikale reis door de tijd, aangevuld met brieven, dagboekfragmenten, traktaten en andere teksten over mens, muziek en maatschappij.’

Margo: ‘In het kader van het Jeroen Bosch-jaar geven we op 2 april 2016 samen met Capella Ducis een concert dat gewijd is aan Bosch en zijn tijd. Zo spelen we muziek van de hofcomponisten van Margaretha van Oostenrijk en Filips de Schone, die opdrachtgevers van Jeroen Bosch waren. Bosch was ook lid van het religieuze genootschap de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in Den Bosch, en er zijn handgeschreven koorboeken bewaard gebleven uit de tijd dat Bosch daar was. We spelen en zingen dus muziek die Bosch ongetwijfeld heeft gehoord en misschien wel zelf heeft gezongen!’

¡Venga Aventurero!
Ensemble Corona en Vocaal Ensemble Larynx
Spaanse muziek, ensaladas, villancicos, cantigas, 16e-eeuwse improvisaties op 20e-eeuwse koormuziek en nog veel meer.
za 16 januari  20:15u – Haarlem (Lutherse Kerk Witte Herenstraat 22)
zo 17 januari 15:15u – Amsterdam (Engelse Kerk op het Begijnhof)
za 23 januari 20:15u – Kerkje Valkkoog (Valkkogerweg 39)

Jeroen Bosch-concert
Ensemble Corona en Capella Ducis o.l.v. Frans van de Loo
15e en 16e-eeuwse muziek uit de wereld van Jeroen Bosch
za 2 april – Den Bosch (Zwanenbroedershuis, Hinthamerstraat 94)